"ΕΝΗΜΕΡΩΤΗΣ"
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ Νο
[
02192
]
[
2012.02.07 00:00
]
Τρίτη, 7 Φεβρουαρίου 2012
Πλάτωνας ο επίκαιρος...
"Σήμερα, μετά από μια εβδομάδα αποχής από τις σχολικές αίθουσες,
έκανα πρώτη ώρα Αρχαία κατεύθυνσης.
Τελειώσαμε λοιπόν την Πολιτεία του Πλάτωνα και μπήκαμε στην
εισαγωγή του Αριστοτέλη. Αυτό το τελευταίο κομμάτι της Πολιτείας
πολύ με προβλημάτισε. Από την πρώτη στιγμή που αρχίσαμε να διδασκόμαστε
την Πολιτεία - αν αυτό που κάνουμε το λες διδασκαλία και όχι
εμβολιασμό γνώσεων - με ενθουσίασε. Δεν ξέρω γιατί, μου άσκησε
μια μαγική έλξη αυτό το έργο, που φαντάζομαι την έχουν νιώσει
όλοι όσοι την έχουν διαβάσει. Και είναι πολλοί, η καθηγήτριά
μας λέει χαριτολογώντας ότι είναι best seller. Τα νοήματα που
θα βρει κανείς στην πλατωνική Πολιτεία είναι τόσο πλούσια, που
πραγματικά μαγεύτηκα από τη σοφία που μπορεί να έκρυβε ένας
άνθρωπος 2000 χρόνια πριν, και που δυστυχώς σε τίποτα δεν τον
μιμηθήκαμε.
Τείνω να πιστεύω όλο και περισσότερο ότι οι αρχαίοι είχαν
την απόλυτη γνώση, και για κάποιο λόγο εμείς οι σύγχρονοι προσπαθούμε
απλά να την ανακτήσουμε. Κάτι τέτοιο εκφράζει στις σελίδες του
και το βιβλίο που μου έδωσε τον τίτλο για το blog μου. Δείτε
εδώ.
Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε το γεγονός ότι ο Πλάτωνας συγκατέλεξε
μέσα στα φαύλα πολιτεύματα και τη δημοκρατία. Αυτό ήταν κάτι
που δεν είχα σκεφτεί ως εκείνη τη στιγμή. Σε ανύποπτο χρόνο
είχα ακούσει μια άποψη ότι η δημοκρατία σαφώς και δεν είναι
το δικαιότερο πολίτευμα.
Θυμάμαι ότι μου φάνηκε εύστοχη αυτή η άποψη. Διδασκόμενη
όμως την Πολιτεία, εξεπλάγην όταν έμαθα την άποψη του Πλάτωνα.
Ο Πλάτωνας λοιπόν, για όσους ίσως δεν γνωρίζουν, στο έργο του
''Πολιτεία'' βάζει ορισμένους ανθρώπους του πνεύματος, μεταξύ
των οποίων πρωταγωνιστής είναι βέβαια ο Σωκράτης, να συνδιαλέγονται
και να δομούν νοητά την ιδανική πολιτεία. Εννοώντας όμως το
πολίτευμα, όχι αυτό που έχουμε εμείς σήμερα στο μυαλό μας όταν
λέμε πολιτεία. Σε κάποιο σημείο, κάνοντας μια παρομοίωση της
κοινωνίας με μια αποικία κηφήνων, θέτει ουσιαστικά την πορεία
που ακολουθούν χρονικά τα πολιτεύματα μέσα στην ιστορία. Ο Πλάτωνας
ορίζει ως ιδανικό πολίτευμα μια αριστοκρατία του πνεύματος,
βασικός κανόνας της οποίας είναι ο καθένας να πράττει αυτό που
του αρμόζει. Αυτός είναι και ο ορισμός του δικαίου, που δίνεται
από το Σωκράτη. Προσωπικά, δε συμφωνώ με τον ορισμό αλλά δεν
είναι αυτό το ζητούμενο.
Συνεχίζοντας λοιπόν, ο Πλάτωνας αποδίδει εύστοχα με την παρομοίωση
των κηφήνων το πώς μεταβάλλονται τα φαύλα πολιτεύματα. Για να
μην αναφέρω ένα ένα όλα όσα λέει για τα υπόλοιπα πολιτεύματα,
θα αναφέρω απλά πως θέτει όπως είπα, και τη δημοκρατία μέσα
σε αυτά. Η δημοκρατία επέρχεται όταν ο πολύς λαός, οι κηφήνες
χωρίς κεντρί στην αλληγορία, ξεσηκώνονται δυσαρεστημένοι από
την εξουσία που τους έχουν επιβάλλει οι λίγοι κηφήνες, αυτοί
με το κεντρί.
Η δημοκρατία αποτελεί ένα φαύλο πολίτευμα, αφενός γιατί ο
καθένας έχει λόγο για το κάθε τι άκριτα, και αφετέρου γιατί
τελικά, θα έρθει ένα ηγετικό πρόσωπο που θα έχει την εμπιστοσύνη
των πολλών και θα μεταβάλλει τη δημοκρατία σε τυραννία. Έτσι
λοιπόν, το πολίτευμα που ακολουθεί τη δημοκρατία είναι το τυραννικό.
Πραγματικά εντυπωσιάστηκα όταν συνειδητοποίησα πόσο δίκιο
είχε. Άραγε να έχουμε περάσει ήδη στη φάση της τυραννίας και
να μην το έχουμε καταλάβει;
Πέρα από αυτό, ο Πλάτωνας ορίζει και τον ιδανικό κυβερνήτη
μιας πόλης. Γι' αυτόν, μόνο δύο λύσεις υπάρχουν στην ορθή διακυβέρνηση
μιας πόλης: ή να αναλάβουν τα ηνία της εξουσίας οι φιλόσοφοι,
ή να αρχίσουν να φιλοσοφούν οι βασιλείς.
Επεκτείνοντάς το, μέσω του λόγου του Σωκράτη περνάει την
άποψη ότι οι φωτισμένοι άνθρωποι, που έχουν φτάσει στη θέαση
του Αγαθού, της ανώτατης δηλαδή ευδαιμονίας και σοφίας κατά
τον Πλάτωνα, είναι αυτοί που έχουν το χρέος να κυβερνούν, ακόμα
κι αν δεν το θέλουν.
Πηγαίνοντάς το λίγο παραπέρα, αναφέρει ότι όλοι όσοι επιδιώκουν
την εξουσία, είναι οι πλέον ακατάλληλοι γι' αυτή, ενώ όσοι την
απαρνούνται και δε δείχνουν πρόθυμοι για την κατάληψη αξιωμάτων,
είναι ακριβώς εκείνοι που οφείλουν να κυβερνούν. Με την καθηγήτριά
μας συζητήσαμε εκτενώς την επικαιρότητα αυτής της άποψης. Πράγματι,
πόσοι από όσους μας κυβερνούν διαθέτουν ουσιαστική παιδεία,
με όλη τη σημασία της λέξης; Ο Πλάτωνας ισχυριζόταν πως πάνω
από όλα ο άρχων πρέπει να διαθέτει αριστοκρατικό πνεύμα, όχι
πλούσια καταγωγή, ή οικογενειακά λεφτά, ή διάθεση να πουλήσει
και την ψυχή του στο διάολο για να επιτύχει τα συμφέροντά του,
πρέπει να διαθέτει σοφία και συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας
της προσφοράς στο σύνολο, όχι να θέτει ως μοναδική επιδίωξη
την επίτευξη ατομικιστικών και μόνο συμφερόντων.
Και τι συμβαίνει σήμερα; Το ακριβώς αντίθετο από αυτό που
οραματιζόταν ο μεγάλος φιλόσοφος. Εμείς οι άνθρωποι δείχνουμε
να ξεχνάμε τη σπουδαία αρχή που μας κληρονόμησαν οι πρόγονοί
μας. Ότι μόνο μέσα από τη συνολική ευημερία, την ευτυχία του
όλου, μπορεί να ευδαιμονήσει πραγματικά και το άτομο. Πόσο τραγικοί
έχουμε καταντήσει σαν έθνος αν δεν τηρούμε τις ουσιώδεις αξίες
και τα ιδανικά των σοφών που υπήρξαν τόσες εκατοντάδες χρόνια
πριν.
Και για να το πάω και παρακάτω το θέμα, το θεωρώ ντροπή να
απαξιώνουμε έτσι την τεράστια κληρονομιά που μας εμπιστεύτηκαν
οι πρόγονοι, λες και γεννηθήκαμε με παρθενογένεση και ουδεμία
σχέση έχουμε με τις πάτριες φιλοσοφίες. Η φιλοσοφία του Νεοέλληνα
είναι να τη βολεύει όσο το δυνατόν ευκολότερα, χωρίς να κουνηθεί
από τον καναπέ του ει δυνατόν.
Και εξοργίζομαι όταν σκέφτομαι ότι από το άπλετο φως που
έλουζε το παρελθόν μας, δεν είμαστε ικανοί και άξιοι να διατηρήσουμε
την παραμικρή αχτίνα. Όταν όμως μας θίγουν σαν λαό, τότε μόνο
θυμόμαστε τα ένδοξα χρόνια του μακρινού παρελθόντος μας. Είναι
εύκολη λύση να βολευόμαστε πίσω από όσα άλλοι σκέφτηκαν για
μας, όμως ΔΕ ΜΑΣ ΑΞΙΖΕΙ να λέμε ότι είμαστε συνέχειά τους. Δεν
κάναμε τίποτα για να το αξίζουμε. Αυτή είναι η ταπεινή μου άποψη,
που βέβαια περιλαμβάνει ελάχιστες λαμπρές εξαιρέσεις ανθρώπων,
που όντως με τα έργα τους ξεπλήρωσαν το τίμημα της αρχαίας προσφοράς.
Γενικότερα όμως... δυστυχώς επτωχεύσαμεν...στο νου, στο πνεύμα
και τη ψυχή...".
ΠΗΓΗ:
Αμαδρυάδα
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:
"ΑΝΤΙ ΑΜΑΖΟΝ"
ΣΧΕΤΙΚΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ [ΠΑ.ΣΥ.Α.]
"ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ"
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ Νο [
00004
]
-
[
2009.10.09 24:00
]
"ΑΙΑΣ"
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ Νο [
00009
] [ 2010.03.26 00:00 ]
"ΑΙΑΣ"
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ Νο [
00011
] [ 2010.05.23 00:00 ]
"ΑΙΑΣ"
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ Νο [
00012
] [ 2010.06.08 00:00 ]
"ΑΙΑΣ"
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ Νο [
00014
] [ 2011.07.27 00:00 ]
"ΑΡΧΙΔΑΜΟΣ"
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ Νο
[
00001
]
[ 2006.07.05 12:00 ]
